Marmara Denizi’nde müsilaj kabusu yeniden ortaya çıktı: Tüm Marmara’ya yayıldı!

2021 yılında Marmara Denizi’nde önemli boyutlara ulaşan ve deniz ekosistemine önemli ölçüde ziyan veren müsilaj, uzun bir ortanın akabinde yeniden ortaya çıktı. Marmara Denizi’nin Tekirdağ Süleymanpaşa açıklarında yoğunluğu artan müsilaj deniz ömrünü ve balıkçıları etkilemeye başladı.

Müsilaj nedir?

Müsilaj, halk ortasında “deniz salyası” olarak da bilinen, sucul ortamlarda oluşan ağır organik unsur katmanıdır. Çabucak çabucak tüm bitkiler ve birtakım mikroorganizmalar tarafından üretilen kalın, yapışkan bir husus olarak tanımlanabiliyor. Müsilaj, deniz canlılarının hayatını zorlaştırıyor ve balıkçılığı olumsuz tarafta etkiliyor. Denizler için büyük bir tehlike oluşturuyor. Ayrıyeten deniz yüzeyinde oluşturduğu yapı münasebetiyle da manzara kirliliğine ek olarak makûs kokuya da sebebiyet veriyor.

Müsilajın ziyanları neler?

• Oksijen Azalması: Müsilaj, su kolonunda çözünmüş oksijen ölçüsünü azaltarak balıklar ve başka deniz canlılarının ölmesine neden olur.
• Habitat Tahribatı: Deniz tabanında birikerek mercan resifleri, deniz otları ve bentik organizmaların hayat alanlarını bozar.
• Biyoçeşitlilik Kaybı: Deniz canlılarının ömür döngüsünü kesintiye uğratır, bilhassa hassas tipler için tehdit oluşturur.
• Balıkçılığı Zorlaştırması: Balık ağlarını tıkayarak avlanmayı zorlaştırır ve balıkçılık kesimine ziyan verir.
• Ekosistem Dengesizliği: Müsilaj, besin zincirini ve ekosistem hizmetlerini bozarak uzun vadeli çevresel sıkıntılara yol açabilir.
• İklim Değişikliği: Müsilajın ayrışması sırasında metan üzere sera gazları açığa çıkabilir ve global ısınmayı artırabilir.

Deniz Salyası (müsilaj) neden oluşuyor?

Bilim insanları ve uzmanlara nazaran denizlerde müsilaj oluşmasının ana nedenlerinin başında atıklar geliyor. Etraf kirliliğinin artması ve atıkların denizlere boşaltılması, fitoplanktonların süratli bir halde çoğalmasına neden oluyor ve sonucunda da tıpkı Marmara Denizi’nde olduğu üzere deniz yüzeyini, derinlerden su üstüne çıkan müsilaj katmanı kaplıyor.

Müsilajın engellenmesi için neler yapıldı?

2021 yılında Marmara Denizi’ndeki müsilajın temizlenmesi için 22 maddelik Marmara Denizi Aksiyon Planı hayata geçirilmişti. Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu oluşturuldu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve belediyeler ile birlikte çalışmalar yürütülerek 2021 yılında başlayan müsilaj temizlendi. Tekrar müsilaj oluşumunun engellenmesi için atıksu artıma tesisleri, ileri biyolojik atık su arıtma tesislerine dönüştürüldü. Termal tesislerin sıcak sularının Marmara Denizi’ne akışı engellendi.

Marmara Denizi’nin tamamına yayıldı

Günümüzde müsilajın yine ortaya çıkması hakkında değerlendirmelerde bulunan Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı, alınan kararlara ve tedbirlere karşın bilhassa arıtmada önemli bir güzelleşme sağlanamadığına vurgu yaptı. Prof. Dr. Sarı, daha evvelki açıklamalarında, 23 Ekim 2024’te Erdek Körfezi’nde yine ortaya çıkan müsilajın, 6 Kasım’da Marmara Adaları etrafı ile Tekirdağ kıyılarına, 13 Kasım’da İstanbul Prens Adaları’na, 5 Aralık’ta ise İzmit Körfezi’ne ulaşarak yaklaşık 7 hafta içinde tüm Marmara Denizi’ne yayıldığını lisana getirmişti. 

Müsilajın ilkbaharda deniz yüzeyine çıkma ihtimali yüksek

Prof. Dr. Sarı, müsilajın yer yer yüzeye çıksa da çoklukla denizin 3-25 metre derinliklerinde yer aldığını lakin ilkbaharda suyun ısınmasıyla yüzeye çıkma ihtimalinin “oldukça yüksek” olduğunun altını çizdi. Mevcut durumda pinalar, deniz çayırları, süngerler ve mercanlar üzere canlı kümelerini tehdit ettiğini tabir ediyor.

Yapılan çalışmalar denizdeki kirliliği azaltmaya yetmedi

2021 yılında yüksek iştirakli çalıştaylar ve bilimsel katkılarla 22 hareketten oluşan Marmara Denizi Hareket Planı (MDEP) oluşturulduğunu belirten Sarı, “Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu kurulmuş, Marmara Denizi özel etraf muhafaza bölgesi ilan edilmiş, müsilajsız Marmara’ya ulaşmak için stratejik plan hazırlanmış olsa da Marmara’nın kirlilik yükü ne yazık ki azaltılamamıştır. Örneğin 2021 yılında yüzde 51 oranında ileri biyolojik arıtmaya tabi tutulan evsel atıklar, 2024 yılında lakin yüzde 0,7 ilerleme ile yüzde 51,7 oranında arıtılabilmektedir.” sözü kullanıldı.

Süleymanpaşa’da balıkçılığı etkiliyor

Marmara Denizi’nin Süleymanpaşa açıklarında ağırlaşan müsilaj, balıkçıların günlük faaliyetlerini neredeyse imkansız hale getiriyor. Süleymanpaşa Su Ürünleri Kooperatifi 2. Başkanı Hüseyin Oğuz, müsilajın balıkçılığı önemli halde etkilediğini belirterek, “Denizde müsilaj tekrar başladı. Ağlarımızı attığımızda çamurlu çekiyoruz. Şu an bekliyoruz, inşallah kaybolur da balıkçılığa devam ederiz. Bu durum işimizi zorlaştırıyor. Makaralarımız ağları basmıyor. Ağlar çamurlu gelince makaralar sıkışıyor. Müsilaj ile ilgili bilhassa İstanbul’un Silivri ve Selimpaşa bölgelerinden daha çok şikayet alıyoruz” dedi.

Bilim Kurulu 25 Aralık’ta toplandı

2021’te oluşturulan Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu, Marmara Denizi’nde tekrar ortaya çıkan müsilajın yayılmasını engellemek gayesiyle 25 Aralık 2024 tarihinde toplantı yaptı. Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı Fatma Varank başkanlığında gerçekleştirilen toplantıda müsilajın yine ortaya çıkması nedeniyle alınması gereken kararlar tartışıldı. Mevcut atık su arıtma tesislerini ileri biyolojik atık su arıtma tesislerine dönüştürmelerinin aciliyetine dikkat çekildi.

Müsilajla çaba için öncelikle arıtma tesislerinin ileri biyolojik olarak yapılması ve mevcut arıtmaların da uygun işletilmesi gerektiği, başta Susurluk Havzası olmak üzere derelerde uygun yerlerde fitoremidasyon çalışmasının uygulanabileceği, ekosistem temelli balık avcılığının yapılmasının ehemmiyeti ve gereğinin vurgulandığı toplantıda, biyolojik gayretin değerine dikkat çekilerek yerli bakteriyle çalışmaların yapılabileceği kaydedildi.